سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور

 embed'>استان ایلام دارای یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار عرصه طبیعی است و رویشگاه‌های گیاهان دارویی یا خوراکی در نقاط مختلف استان پراکنش دارد و هرساله با آمدن فصل بهار برداشت گیاهان خوراکی از دل طبیعت زیبای استان ایلام آغاز می‌شود.

به گزارش روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام و به نقل از خبرنگار خبرگزاتری قدس آنلاین گیاهان دارویی یکی از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد در استان ایلام است که همه‌ساله جوامع محلی را برای برداشت و چیدن این گیاهان در ایام بهار و نوروز به دامنه کوه‌ها می‌کشاند.

طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی مسئولان منابع طبیعی استان ایلام بیش از یک هزار گونه گیاهی در ایلام شناسایی‌شده که خاصیت درمانی، خوراکی و صنعتی ۳۰ درصد از آن‌ها به‌صورت علمی و تجربی به اثبات رسیده است.

تره کوهی، کنگر، زرشک، بابونه، گل‌گاوزبان، ریواس و پیاز کوهی ازجمله گیاهان خوراکی است که این روزها علاوه بر مصرف خوراکی به منبع درآمدی برای برخی از مردم تبدیل‌شده است.

لزوم حفاظت از گیاهان دارویی

اگرچه گیاهان دارویی رویشی طبیعی دارند اما بنا بر اظهارات بسیاری از دوستداران محیط‌زیست و منابع طبیعی اما در طی سال‌های گذشته هجوم بی‌رویه بسیاری از مردم برای جمع‌آوری آن‌ها موجب شده تا این‌گونه ها در معرض آسیب جدی قرار بگیرند.

دوستداران منابع طبیعی در این رابطه می‌گویند: متأسفانه برخی از افراد به دلیل بی‌اطلاعی از نحوه چیدن این گیاهان نسبت به بوته کنی از ریشه و یا درآوردن پیاز گیاهان اقدام می‌کنند که این موضوع درنهایت منجر به انقراض این‌گونه ها در طبیعت می‌شود.

بنا بر گفته این فعالان زیست‌محیطی متأسفانه شیوه نادرست چیدن طی سال‌های گذشته موجب تخریب رویشگاه‌های این گیاهان در استان ایلام شده به‌نحوی‌که زنگ خطر انقراض برخی از گونه‌های گیاهی در استان ایلام به صدا درآمده است.

گفتنی است طی سال‌های اخیر برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی و خوراکی توسط گردشگران و روستاییان از یک‌سو و هم‌چنین چرای دام‌هایی که هرسال بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود از سوی دیگر ،سبب کاهش چشمگیر این گیاهان خودرو شده است.

بنا بر گفته بسیاری از افراد محلی گیاهانی مثل تره کوهی،پیچک(انشک ) قبلاً در سطوح وسیعی از سطح استان پراکنده بودند ولی در حال حاضر سطح رویشگاه آن‌ها کاسته شده است.

حفاظت از منابع طبیعی

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام  با بیان اینکه برداشت بی‌رویه و بیش از ظرفیت گیاهان در هر منطقه‌ای خسارت‌ بار است می‌گوید: برداشت گیاهان خوراکی توسط روستاییان به‌منظور مصارف خانگی و متناسب با ظرفیت مناطق خسارت‌زا نیست اما اگر به‌صورت افسارگسیخته و بدون رعایت اصول فنی برداشت این گیاهان انجام شود مسلماً خساراتی را برای محیط‌زیست در پی دارد.

حجت‌الله فتحی دراین‌باره می‌گوید: ورود بهره‌برداران استان‌های هم‌جوار به استان ایلام جهت برداشت گیاهان خوراکی و دارویی یکی از دلایل کاهش گیاهان در مناطق کوهستانی استان  است و لذا یگان حفاظت جهت جلوگیری از بهره‌برداری غیرمجاز از گیاهان خوراکی و دارویی در مناطقی کوهستانی ایلام مستقرند و در صورت مشاهده با خاطیان برخورد قانونی می‌کند.

عطش طبیعت

اگرچه هرسال با بارش‌های فراوان ارتفاعات زاگرس چهره‌ای سرسبز به خود می‌گرفت و برخوان برکت گیاهان دارویی در ایلام می‌افزود اما امسال متأسفانه بارش‌ها چندان قابل‌توجه نبود و از همین رو این موضوع موجب نگرانی بسیاری از دوستداران منابع طبیعی و هم‌چنین مسئولان شده است.

مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام در این رابطه اظهار می‌کند: با توجه به کمبود بارش‌ها در دی و بهمن‌ماه سال ۹۹ و روزهای آغازین فروردین نه‌تنها گیاهان دارویی استان بلکه مراتع استان رویش مناسبی نداشته‌اند و این مسئله سبب ایجاد نگرانی برای کمبود گیاهان دارویی و علوفه شده است.

رضا احمدی می‌گوید: همه‌ساله در فروردین‌ماه به‌اندازه‌ای از برداشت گیاهان دارویی استقبال می‌شد که ما نگران برداشت بی‌رویه می‌شدیم و گشت‌های ویژه‌ای را در این زمینه برقرار می‌کردیم ولی امسال کمبود بارش‌ها این فرصت را از روستاییان گرفته است.

وی می افزاید: در طبیعت ایلام بیش از یک هزار گونه گیاهی می‌روید که ۳۵۰ گونه آن خاصیت دارویی دارد و ۵۵۰ گونه آن‌هم صنعتی است. از سوی دیگر ما ۱۰ گونه خوراکی دارویی مانند کنگر یا گل میمونی که در زبان محلی ایلام تشنه‌داری یا تره کوهی گفته می‌شود، داریم که خیلی مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد.

وی اظهار می‌کند: شهر ایلام و مناطق اطراف آن در اسفندماه سال ۹۹ حدود ۳۴ میلی‌متر بارش را دشت کرده بود و از روز نخست سال جدید نیز تنها ۴ میلی‌متر بارش در ایستگاه هواشناسی این شهر ثبت‌شده است که جوابگوی رویش گیاهان دارویی خودرو و علوفه نیست.

احمدی خاطرنشان می کند:  گیاهان دارویی به‌عنوان ذخایر و گنجینه‌های ژنتیکی یکی از مهم‌ترین تولیدات بخش کشاورزی ایلام به شمار می‌رود که کم‌کم در حال پیدا کردن جایگاه خود است.

وی عنوان می‌کند: خبر نگران‌کننده این است که کمبود بارش‌ها در استان به‌گونه‌ای است که حتی مراتع نتوانسته‌اند به حد استاندارد معمولی رویش برسند و این مسئله ما را برای تأمین علوفه ارزان‌قیمت دام با مشکل مواجه می‌کند

توسعه کشت و کار گیاهان دارویی

وی با تأکید بر اقلیم مناسب ایلام برای کشت گیاهان دارویی توسعه این بخش را یکی از اولویت‌های بخش کشاورزی استان عنوان کرده و ادمه می دهد: در سال جدید توسعه ۵۰۰ هکتاری گیاهان دارویی را در برنامه بخش کشاورزی داریم.

وی از نعناع فلفلی، بادرنجبویه، به‌لیمو، آویشن، کاسنی، مریم‌گلی، سیاه‌دانه، چای ترش و رزماری به عنوان مهم‌ترین گیاهان دارویی که به‌صورت آبی در استان کشت می‌شود نام می برد و می افزاید: همچنین گیاهانی مانند زیره، گل محمدی، گل گاوزبان ازجمله گیاهان دارویی است که به‌صورت دیم در استان کاشته می‌شود.

چه باید کرد؟

برداشت بی‌رویه گیاهان خوراکی و دارویی سبب منقرض شدن این‌گونه‌ها در برخی از مناطق استان ایلام شده و رویشگاه این گیاهان ارزشمند اینک محدود به مناطق دوردست و کوهستانی شده و بااین‌وجود هنوز از خطر برداشت بی‌رویه درامان نیستند.

برای حفظ این گیاهان باارزش، علاوه بر آموزش نحوه برداشت صحیح بهره‌برداران، باید کشت گیاهان بومی خوراکی و دارویی، ایجاد صنایع تبدیلی و ارائه آموزش از طریق رسانه‌های دیداری و شنیداری جهت بهره‌برداری اصولی از محصولات مرتعی و جنگلی در دستور کار قرار گیرد.